श्रीदुर्गा सप्तशतीको दार्शनिक स्वरूप

 

✍ | विजयप्रसाद मिश्र

१. परिचय: अस्तित्वको संकट र महामायाको आश्वासन

कुनै समयमा, सम्पूर्ण धर्तीका चक्रवर्ती सम्राट सुरथ थिए, तर आफ्नै दुष्ट मन्त्रीहरू र शत्रुहरूको षड्यन्त्रका कारण उनी आफ्नो राज्यबाट निष्कासित भए। त्यसैगरी, समाधि नामक एक वैश्य थिए, जसलाई उनका आफ्नै लोभी छोरा र पत्नीले धनको लागि घरबाट निकालिदिएका थिए। दुवैजना, आफ्नो सर्वस्व गुमाएर, मेधा ऋषिको शान्त आश्रममा आइपुगे। त्यहाँ उनीहरूको पीडा एउटै थियो—जसले धोका दिए, जसले तिरस्कार गरे, उनीहरूप्रतिको ममत्व (आसक्ति) र चिन्ताले उनीहरूको मनलाई छोडेको थिएन। राजालाई आफ्नो राज्यको र वैश्यलाई आफ्नो परिवारको मायाले सताइरहेको थियो। यही नै दुर्गा सप्तशतीले सम्बोधन गर्ने सबैभन्दा गहिरो अस्तित्वको संकट हो: हामी जानी-जानीकन पनि त्यही मोहको बन्धनमा किन फस्छौँ जसले हामीलाई दुःख दिन्छ?

श्रीदुर्गा सप्तशती केवल एक धार्मिक ग्रन्थ वा देवीको महिमाको कथा मात्र होइन, यो यसै मौलिक प्रश्नको उत्तर दिने एक गहन दार्शनिक मार्गदर्शक हो। यसले महामाया को स्वरूपलाई प्रकट गर्दछ—त्यो महान् ब्रह्माण्डीय शक्ति जसले प्राणीलाई मोहमा बाँध्ने र मुक्त गर्ने दुवै कार्य गर्दछिन्। यो ग्रन्थले बताउँछ कि हाम्रो आसक्ति र दुःख हाम्रो आफ्नै अज्ञानताको उपज होइन, बरु त्यो स्वयं महाशक्तिको एक लीला हो, जसको प्रभावबाट कोही पनि अछुतो रहन सक्दैन।

पहिलो अध्यायमा, जब राजा सुरथ र वैश्य समाधिले आफ्नो यो दुविधा मेधा ऋषिलाई सुनाउँछन्, तब ऋषिले महामायाको अचिन्त्य शक्तिको रहस्य खोल्दै भन्नुहुन्छ:

ज्ञानिनामपि चेतांसि देवी भगवती हि सा। 
बलादाकृष्य मोहाय महामाया प्रयच्छति॥

अर्थात्, "ती भगवती महामाया यति अचिन्त्य शक्ति सम्पन्न हुनुहुन्छ कि उहाँले ज्ञानीहरूका चित्तलाई समेत बलपूर्वक आफ्नो मोह लीलामा समाहित गरिदिनुहुन्छ।"

यो आश्वासन नै सप्तशतीको मूल आधार हो। यसले हामीलाई सिकाउँछ कि हाम्रो बन्धन कुनै सानो शक्तिले होइन, बरु स्वयं ब्रह्माण्डको मूल शक्तिद्वारा रचिएको हो, र त्यसैले, मुक्ति पनि उनैको कृपाबाट मात्र सम्भव छ। यस लेखमा हामी सप्तशतीका कथाहरूभित्र लुकेका दार्शनिक पत्रहरूलाई खोतल्ने प्रयास गर्नेछौँ—देवता र असुरहरूको संग्रामबाट मानव आत्माको भित्री भूमिसम्मको यात्रा गर्दै। महामायाको यही रहस्यमय स्वरूपलाई बुझ्नु नै यस ग्रन्थको दार्शनिक यात्राको पहिलो पाइला हो।

२. महामायाको लीला: बन्धन र मोक्षको रहस्य

श्रीदुर्गा सप्तशतीको दार्शनिक मर्म बुझ्नको लागि महामायाको अवधारणालाई हृदयंगम गर्नु अपरिहार्य छ। उनी कुनै बाहिरी शक्ति होइनन्, बरु वास्तविकताको त्यो अदृश्य धागो हुन् जसले सम्पूर्ण ब्रह्माण्डलाई बुनेको छ। उनी नै मोहको रूपमा संसारको बन्धन (संसारबन्धनहेतुश्च) हुन् र उनी नै कृपाको रूपमा मुक्तिको मार्ग पनि। सप्तशतीले महामायाको यही द्वैध भूमिकालाई अत्यन्त सुन्दर ढंगले प्रस्तुत गर्दछ, जसले जीवनको सबैभन्दा ठूलो विरोधाभासलाई उजागर गर्छ।

पहिलो, महामाया मोह वा आसक्तिको त्यो शक्ति हुन् जसले संसारको चक्रलाई चलायमान राख्छ। राजा सुरथ आफ्नो गुमेको राज्य र हात्तीको चिन्तामा डुब्छन्, र वैश्य समाधि आफूलाई त्याग्ने परिवारकै लागि शोकाकुल हुन्छन्। यो उनीहरूको व्यक्तिगत कमजोरी मात्र होइन, यो महामायाको विश्वव्यापी प्रभाव हो जसले ज्ञानीहरूलाई समेत भ्रमित तुल्याउँछ। यही मोहले हामीलाई "मेरो" र "तेरो" को भावनामा बाँधेर राख्छ र निरन्तर दुःखको अनुभव गराउँछ।

तर, सप्तशतीको सबैभन्दा गहन सन्देश यो हो कि जुन शक्तिले हामीलाई बाँध्छ, त्यही शक्तिले हामीलाई मुक्त पनि गर्छ। मेधा ऋषि स्पष्ट भन्नुहुन्छ:

सैषा प्रसन्ना वरदा नृणां भवति मुक्तये॥

अर्थात्, "उनी नै प्रसन्न भएपछि मनुष्यको मुक्तिको लागि वरदान बन्दछिन्।" यसको दार्शनिक महत्व के हो भने, हामीले बन्धनबाट छुट्कारा पाउनको लागि संसार वा मायालाई त्याग्नु वा अस्वीकार गर्नु पर्दैन, बरु त्यही मायाको स्रोत, महामायालाई प्रसन्न पार्नुपर्छ। जुन शक्तिले मोह उत्पन्न गर्छ, त्यसैको आराधना गरेपछि ज्ञान र वैराग्य प्राप्त हुन्छ।

यसबाट सप्तशतीले एक सन्तुलित जीवनदर्शन प्रस्तुत गर्दछ। यसले संसारलाई त्याज्य मान्दैन, बरु यसलाई महामायाको लीला (खेल) को क्षेत्र मान्दछ। यही लीलालाई बुझेर साधना गर्नु नै मुक्तिको कुञ्जी हो। राजा सुरथले आराधना गरेर अखण्ड साम्राज्य (भोग) प्राप्त गरे, र वैराग्यवान वैश्य समाधिले दुर्लभ ज्ञान र मोक्ष प्राप्त गरे। यसले प्रमाणित गर्छ कि महामायाको कृपाबाट सांसारिक सफलता र आध्यात्मिक स्वतन्त्रता दुवै सम्भव छ। महामायाको यो अमूर्त अवधारणा कसरी एक साकार र शक्तिशाली स्वरूपमा प्रकट हुन्छ, त्यो सप्तशतीको कथाको अर्को महत्वपूर्ण दार्शनिक चरण हो।

३. शक्तिको प्राकट्य: तेजपुञ्जबाट साकार स्वरूप

जब महिषासुरको अत्याचारले देवताहरूलाई स्वर्गबाट निष्कासित गर्‍यो र उनीहरू शक्तिहीन भए, तब उनीहरू ब्रह्मा, विष्णु र महेशसमक्ष पुगे। त्यस समय, सम्पूर्ण देवताहरूको शरीरबाट एक-एक गरी तेज (दिव्य ज्योति) प्रकट भयो। त्यो समस्त तेज एकत्रित भएर एक तेजपुञ्ज बन्यो, जसले तीनै लोकलाई आफ्नो प्रकाशले व्याप्त गर्‍यो। त्यही तेजपुञ्जबाट एक अनुपम नारी स्वरूपको प्राकट्य भयो। यो कथा केवल एक पौराणिक आख्यान होइन, बरु यसमा गहिरो दार्शनिक प्रतीक लुकेको छ। यसले देवीलाई सम्पूर्ण दैवी शक्तिहरूको एकीकृत र परम स्रोतको रूपमा स्थापित गर्दछ।

त्यो तेजपुञ्जबाट देवीको जुन अनुपम स्वरूप प्रकट भयो, त्यो सम्पूर्ण देवत्वको सार थियो। भगवान् शिवको तेजबाट उहाँको दिव्य मुखमण्डल बन्यो भने, विष्णुको तेजले उहाँका अनन्त भुजाहरूलाई आकार दियो। सृष्टिकर्ता ब्रह्माको तेजले उहाँका चरणकमलको रचना गर्‍यो भने यमराजको तेजबाट केश र चन्द्रमाको तेजबाट स्तनयुगल बने। त्यसैगरी इन्द्र, वरुण, पृथ्वी र अन्य समस्त देवताहरूको तेजबाट उहाँको शरीरका विभिन्न अंगहरूले आकार लिए, मानौँ ब्रह्माण्डका हरेक शक्तिले आफ्नो मूल स्रोतलाई नै समर्पित भएर एक परिपूर्ण स्वरूपको रचना गरिरहेका थिए।

यो वर्णनले के स्थापित गर्छ भने, देवी कुनै एक देवताको अंश वा सहायक होइनन्, बरु उनी त्यो आदि शक्ति हुन् जसमा सम्पूर्ण देवताहरूको शक्ति समाहित छ। देवताहरूले आफ्नो तेज अर्पण गर्नुको अर्थ उनीहरूले आफ्नो सामर्थ्यको स्रोतलाई नै स्वीकार गर्नु हो। दार्शनिक रूपमा, देवी देवताहरू मध्ये एक होइनन्, बरु उनी त्यो मूल शक्ति हुन् जसबाट सम्पूर्ण दैवी गुणहरू प्रकट हुन्छन् र अन्ततः उनीमा नै विलीन हुन्छन्।

यस ग्रन्थमा देवीका अनेकौँ नामहरू (श्रीदुर्गाष्टोत्तरशतनामस्तोत्रम्) र स्वरूपहरू (नवदुर्गा) को वर्णन पाइन्छ। यी सबैको स्रोत यही तेजपुञ्जबाट भएको महान् प्राकट्य हो, जसले उनको सर्वव्यापी र सर्व-समावेशी प्रकृतिलाई संकेत गर्दछ। उनी एकै समयमा अनेक र अनेक भएर पनि एक हुन्। उनको यो दिव्य स्वरूपको प्राकट्य व्यर्थ थिएन; यसको उद्देश्य आसुरी शक्तिहरूसँगको संघर्ष थियो, जसले ब्रह्माण्डको सन्तुलनलाई चुनौती दिइरहेको थियो।

४. दैवी-आसुरी संग्राम: अन्तर्मनको युद्ध

श्रीदुर्गा सप्तशतीमा वर्णित देवी र असुरहरू बीचका महासंग्रामहरू केवल बाहिरी युद्धका कथाहरू होइनन्। यिनीहरूको वास्तविक दार्शनिक महत्व मानवको अन्तर्मनभित्र निरन्तर चलिरहने संघर्षको रूपकको रूपमा रहेको छ। यी कथाहरू दैवी वृत्ति (सद्गुणहरू जस्तै करुणा, विवेक, श्रद्धा) र आसुरी वृत्ति (अवगुणहरू जस्तै अहंकार, क्रोध, लोभ) बीचको आन्तरिक युद्धका गहन प्रतीक हुन्।

यसको सबैभन्दा सशक्त उदाहरण महिषासुरको वध हो। महिषासुर केवल भैँसीको रूप धारण गर्ने एक असुर मात्र होइन, ऊ अनियन्त्रित अहंकार र पाशविक वृत्तिहरूको प्रतीक हो। जब अहंकार र अन्धो आवेगले हाम्रो चेतनामाथि शासन गर्छ, तब विवेक र सद्गुणरूपी देवताहरू शक्तिहीन र निर्वासित हुन्छन्। महिषासुरले देवताहरूलाई स्वर्गबाट निकाल्नु यही आन्तरिक पराजयको प्रतीक हो।

देवीद्वारा महिषासुरको वध हुनु भनेको दिव्य चेतनाद्वारा अहंकार र पाशविक प्रवृत्तिहरूमाथि विजय प्राप्त गर्नु हो। महिषासुरको विभिन्न रूप बदल्ने क्षमताले अहंकारको धूर्त र बहुरूपी प्रकृतिलाई दर्शाउँछ। अहंकार कहिले सिंह (शक्ति) को रूपमा, कहिले पुरुष (बुद्धि) को रूपमा, त कहिले हात्ती (मद) को रूपमा प्रकट हुन्छ र हामीलाई भ्रमित पार्छ। तर, दिव्य शक्ति (देवी) ले उसको हरेक रूपलाई परास्त गर्छिन्।

त्यसैगरी, मधु-कैटभ जस्ता असुरहरूलाई दार्शनिक दृष्टिले तमस् (अज्ञानता, जडता) र रजस् (अत्यधिक चञ्चलता, आसक्ति) जस्ता आदिम अशुद्धताका प्रतीक मानिन्छ, जसले सृष्टिको प्रारम्भमा नै ब्रह्मा (सृजनात्मक चेतना) लाई निल्न खोज्छन्। देवीले उनीहरूको वध गरेर सृष्टिको रक्षा गर्नु भनेको ज्ञान र सन्तुलनद्वारा यी आदिम अशुद्धताहरूलाई नियन्त्रणमा लिनु हो।

अन्ततः, सप्तशतीले हामीलाई यो सिकाउँछ कि हाम्रो भित्री युद्ध निरन्तर छ। यसमा विजय प्राप्त गर्न बाहिरी हतियारले होइन, बरु आफ्नो भित्र रहेको दैवी शक्ति को आह्वान गरेर मात्र सम्भव छ। यो आह्वानको प्रक्रिया नै कृपा र शरणागति हो, जसले हामीलाई साधनाको गहिरो मार्गमा लैजान्छ।

५. कृपा र शरणागति: साधनाको सार

अन्तर्मनका अहंकाररूपी असुरहरूलाई केवल आफ्नो प्रयासले परास्त गर्न सकिँदैन। यसको लागि दैवी कृपा को आवश्यकता पर्दछ, र त्यो कृपा शरणागति (पूर्ण समर्पण) को मार्गबाट प्राप्त हुन्छ। दुर्गा सप्तशतीले साधनाको केन्द्रमा यही समर्पणको भावलाई राखेको छ। यो केवल युद्धको कथा होइन, यो भक्त र भगवान् बीचको गहिरो सम्बन्धको मार्गदर्शन पनि हो।

यसको सबैभन्दा सुन्दर उदाहरण चौथो अध्यायमा देवताहरूले गरेको स्तुति हो। महिषासुरको वधपछि, देवताहरूले देवीको शरणमा परेर जुन स्तुति गाउँछन्, त्यो पूर्ण समर्पणको उत्कृष्ट अभिव्यक्ति हो। उनीहरू आफ्नो शक्तिले होइन, बरु देवीको कृपाले मात्र विजय सम्भव भएको स्वीकार गर्छन्। उनीहरूको स्तुतिको एक अंशले देवीको सर्वव्यापी र द्वैध स्वरूपलाई यसरी प्रकट गर्दछ:

या श्रीः स्वयं सुकृतिनां भवनेष्वलक्ष्मीः 

पापात्मनां कृतधियां हृदयेषु बुद्धिः। 

श्रद्धा सतां कुलजनप्रभवस्य लज्जा 

तां त्वां नताः स्म परिपालय देवि विश्वम्॥

अर्थात्, "जो स्वयं पुण्यवान् पुरुषहरूका घरमा श्री (लक्ष्मी) रूपमा, पापीहरूका घरमा अलक्ष्मी (दरिद्रता) रूपमा, शुद्ध अन्तस्करण भएकाहरूका हृदयमा बुद्धि रूपमा, सत्पुरुषहरूमा श्रद्धा रूपमा तथा कुलीन पुरुषहरूमा लज्जा रूपमा निवास गर्नुहुन्छ, हे देवि! ती तपाईंलाई हामी नमन गर्दछौँ, सम्पूर्ण विश्वको पालन गर्नुहोस्।" यो स्तुतिले देवीको स्वभावलाई उजागर गर्छ। उनी स्वभावैले करुणामयी छिन् (सर्वोपकारकरणाय सदार्द्रचित्ता), अर्थात् सबैको उपकार गर्नको लागि उनको चित्त सधैँ आर्द्र (करुणाले भरिएको) रहन्छ। जब भक्तले अहंकार त्यागेर उनको शरणमा पर्छ, तब उनको कृपा अवश्य प्राप्त हुन्छ।

यस ग्रन्थलाई कर्म (अनुष्ठान), भक्ति (समर्पण) र ज्ञान (दर्शन) को त्रिविध मन्दाकिनी (तीनवटा धारा भएको गंगा) भन्न सकिन्छ। यी तीन तत्वहरू मिलेर साधनाको मार्गलाई पूर्ण बनाउँछन् :

• कर्म: पाठविधि र अनुष्ठानले साधकमा अनुशासन र एकाग्रता ल्याउँछ।
• भक्ति: स्तुति र भजनले हृदयमा समर्पण र प्रेमको भाव जगाउँछ।
• ज्ञान: कथाहरूभित्र लुकेको दार्शनिक सन्देशले विवेक र बोध प्रदान गर्छ।

यसरी कर्म, भक्ति र ज्ञानको संगमले साधकलाई शरणागतिको त्यो अवस्थामा पुर्‍याउँछ, जहाँ उसले आफ्नो सीमित 'म' लाई विराट् 'शक्ति' मा समर्पित गर्दछ। यो समर्पणको यात्रालाई सहज बनाउन सप्तशतीको संरचनामा केही रहस्यमय अङ्गहरू पनि राखिएका छन्।

६. ग्रन्थको रहस्य: कवच, अर्गला र कीलकको तात्पर्य

श्रीदुर्गा सप्तशतीको पाठ केवल सात सय श्लोकको मूल पाठमा मात्र सीमित छैन। यसको पूर्ण लाभ प्राप्त गर्नका लागि यसका अङ्ग (सहायक ग्रन्थ) हरू—कवच, अर्गला र कीलक—को विशेष दार्शनिक महत्व छ। यी केवल प्रारम्भिक स्तोत्रहरू होइनन्, बरु साधकलाई तयार पार्ने, ग्रन्थको शक्तिलाई खोल्ने र त्यसलाई सही दिशा दिने दार्शनिक कुञ्जीहरू हुन्।

१. देवी कवच (देवीको कवच): कवच को शाब्दिक अर्थ ढाल वा सुरक्षा हो, तर यसको दार्शनिक तात्पर्य त्योभन्दा गहिरो छ। यो आफ्नो शरीर र मनको हरेक अंगलाई दैवी चेतनाले अभिमन्त्रित गर्ने प्रक्रिया हो। कवचको पाठ गर्दा साधकले देवीका विभिन्न स्वरूपहरूलाई आफ्नो शरीरका हरेक अंगको रक्षा गर्न आह्वान गर्दछ (जस्तै, ऐन्द्रीले पूर्वमा, वाराहीले दक्षिणमा, ललिताले हृदयमा)। यो अभ्यासले साधकको भौतिक र मानसिक सत्तालाई नै दैवी शक्तिको एक अभेद्य किल्लामा रूपान्तरण गरिदिन्छ। यो केवल बाहिरी खतराबाट बच्ने उपाय होइन, बरु आफ्नो अस्तित्वलाई नै देवीमय बनाउने साधना हो।

२. अर्गला स्तोत्र (ताल्चा खोल्ने प्रार्थना): अर्गला को अर्थ ताल्चा वा छेकबार हो। यो स्तोत्र त्यो प्रार्थना हो जसले देवीको कृपाको ढोकामा लागेको ताल्चा खोल्दछ। यसमा भक्तले जुन वरदानहरू माग्दछ, त्यसले सप्तशतीको समग्र दृष्टिकोणलाई दर्शाउँछ: रूपं देहि जयं देहि यशो देहि द्विषो जहि (मलाई रूप दिनुहोस्, विजय दिनुहोस्, यश दिनुहोस्, र मेरा शत्रुहरूलाई नष्ट गर्नुहोस्)। यहाँ "रूप" को अर्थ केवल भौतिक सौन्दर्य होइन, बरु आत्म-स्वरूपको सौन्दर्य हो। "विजय" को अर्थ भित्री र बाहिरी दुवै शत्रुहरूमाथिको विजय हो। यो प्रार्थनाले आध्यात्मिक र सांसारिक दुवै आवश्यकतालाई वैध मान्दछ, जसले सप्तशती एक सन्तुलित र समग्र जीवनदर्शन हो भन्ने प्रमाणित गर्छ।

३. कीलक स्तोत्र (काँटी जसले बन्द गर्छ): कीलक सबैभन्दा गहन दार्शनिक अङ्ग हो। यसले बताउँछ कि भगवान् शिवले सप्तशतीको मन्त्र-शक्तिलाई कीलन (काँटी लगाएर बन्द) गर्नुभएको छ। यो कुनै बाधा होइन, बरु एक गहिरो रूपान्तरणकारी आध्यात्मिक संयन्त्र हो। यसको तात्पर्य यो हो कि सप्तशतीको अपार शक्तिलाई धारण गर्न साधकमा आवश्यक योग्यता, शुद्धता र शरणागति हुनुपर्दछ। यो 'ताल्चा' साधकलाई शक्तिको दुरुपयोगबाट रोक्न मात्र होइन, बरु उसलाई त्यो शक्तिको योग्य बनाउनको लागि साधनाको मार्गमा डोर्‍याउन लगाइएको हो। यसले सुनिश्चित गर्छ कि साधकले पहिले आफ्नो अहंकार र स्वार्थलाई त्यागेर आफूलाई शुद्ध पात्र बनाओस्। कीलक स्तोत्रले यो पनि भन्छ, सोऽपि क्षेममवाप्नोति सततं जाप्यतत्परः (जो निरन्तर भक्तिले यसको जप गर्छ, उसले कल्याण प्राप्त गर्दछ)। यसरी, कीलक सच्चा साधकका लागि बाधा नभई साधनाको एक अनिवार्य र फलदायी अङ्ग बन्न पुग्छ।

यी तीन अङ्गहरूले साधकलाई मानसिक, भावनात्मक र आध्यात्मिक रूपमा तयार पार्छन्, ताकि उसले सप्तशतीको मूल सन्देशलाई ग्रहण गर्न र त्यसको शक्तिलाई धारण गर्न सकोस्।

७. उपसंहार: 'स्व' को यात्रा र सप्तशतीको अन्तिम सन्देश

अन्ततः, श्रीदुर्गा सप्तशती राजा सुरथ र वैश्य समाधिको जस्तै मोहको बन्धनमा फसेको मानव आत्माको यात्राको एक पूर्ण नक्सा हो। यो यात्रा आसक्तिको अन्धकारबाट सुरु भएर दिव्य आत्म-स्वरूपको साक्षात्कारमा टुङ्गिन्छ। यो ग्रन्थ केवल देवता र असुरहरूको कथा होइन, यो 'स्व' को खोजको महाकाव्य हो।

यसको दार्शनिक सारलाई केही बुँदामा समेट्न सकिन्छ: पहिलो, यो सम्पूर्ण ब्रह्माण्ड महामायाको लीला हो, जहाँ बन्धन र मोक्ष दुवै उनैको खेल हो। दोस्रो, हाम्रो भित्री संसार सद्गुण र अवगुणहरूको अनन्त युद्धभूमि हो, जहाँ अहंकाररूपी महिषासुरलाई परास्त गर्नुपर्छ। र तेस्रो, यो युद्धमा विजय प्राप्त गर्ने अन्तिम हतियार बाहिरी शक्ति होइन, बरु देवीको चरणमा पूर्ण शरणागति (समर्पण) हो।

श्रीदुर्गा सप्तशती एक कालातीत मार्गदर्शक हो, जसले हरेक युगका साधकलाई सान्त्वना र दिशा प्रदान गर्दछ। जब श्रद्धा (विश्वास) र भक्ति (समर्पण) का साथ यसको पाठ र मनन गरिन्छ, तब यसले साधकलाई भोगस्वर्गापवर्गदा अर्थात् सांसारिक समृद्धि, स्वर्ग र परम मुक्ति—तीनवटै प्रदान गर्दछ। यही कारणले यो मानव जातिको लागि एक पूर्ण र सार्वभौम ग्रन्थको रूपमा स्थापित छ, जसले जीवनको हरेक पक्षलाई समेटेर परम लक्ष्यतर्फ डोऱ्याउँछ।